Kupuj mniej. Nie lataj samolotem. Gaś światło. Nie używaj plastiku. Na każdym kroku czujemy się winni, nawet jeśli rzeczywiście dbamy o klimat. Wprowadzanie do swojego życia zmian, które będą zmniejszać naszą indywidualną emisję, jest oczywiście istotne, ale niewystarczające. A obarczanie odpowiedzialnością pojedynczych osób czy budowanie poczucia winy to odciąganie uwagi od najważniejszego tematu – czyli zmian systemowych, takich, które zachodzą na poziomie prawodawstwa, polityki krajowej i międzynarodowej oraz w największych  firmach i korporacjach. Czy młodzi ludzie mają na nie wpływ? Jak najbardziej! Narzędzie zmiany jest w ich kieszeniach, a zacząć można od wstukania na klawiaturze hasztagu: #dotablicy.

Media społecznościowe mają wiele funkcji – są rozrywką, pozwalają utrzymać kontakt ze znajomymi, rozwijać kreatywność, śledzić ulubionych celebrytów. Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) zainicjowało kampanię społeczną na rzecz klimatu #dotablicy we współpracy z agencją DEM Interactive i zadało dużym firmom pytania o ich wpływ na klimat. Szuka też możliwości, jak obecność młodych osób na platformach społecznościowych wykorzystać do edukacji i zmiany świata na lepsze. Media społecznościowe są źródłem informacji o współczesnym świecie, globalnych procesach, lokalnych działaniach i platformą, przez którą firmy i korporacje kontaktują się ze swoimi klientami i reklamują swoje produkty. W przeciwieństwie do mediów tradycyjnych w social mediach ta komunikacja jest dwustronna – my, odbiorcy i konsumenci, możemy sami inicjować kontakt, odpowiadać na komunikaty, pytać firmy o to, co dla nas ważne. I oczekiwać odpowiedzi.

Korporacje #dotablicy!

Firmy i korporacje odpowiedzialne za zmianę klimatu używają mediów społecznościowych, aby łatwiej docierać z ofertą do nowych klientów, wspierać sprzedaż produktów lub generować nowe kliknięcia i polubienia. Tylko w Polsce w 2021 roku wydatki na reklamę w internecie przekroczyły 5 miliardów złotych!

Obecność wielkich firm w sieci daje szansę na to, abyśmy i my, młodzi użytkownicy internetu, mieli wpływ na zmiany systemowe. Jak? Dołączając do kampanii #dotablicy. Myślicie, że jeden mały komentarz nie ma mocy zmiany świata czy chociaż polityki danej firmy? Pomyślcie o 4,5 miliardach użytkowników mediów społecznościowych na całym świecie, którzy mogą oczekiwać od marek, korporacji i instytucji realnej zmiany i konkretnych deklaracji! Tym samym indywidualne działanie, które czasem wydaje się nieznaczące, ma wpływ na globalne procesy.

Jak się przyłączyć? Za pomocą mediów społecznościowych można zadawać firmom właściwe pytania i oznaczać je hasztagiem #dotablicy. Aby skłonić osoby, które zajmują się mediami społecznościowymi do odpowiedzi, komentarze powinny odnosić się do działalności firmy, być merytoryczne, pokazywać, że użytkownik rozumie, jaki wpływ na klimat ma dana branża i oczekuje poważnej odpowiedzi.

Aby pomóc sformułować takie pytanie, ale też uczyć krytycznego myślenia młodych użytkowników internetu i ułatwić mu stawanie się świadomymi konsumentami, przygotowaliśmy dostępny online Playbook. To publikacja, która tłumaczy, jak branża rozrywki, mody, kosmetyków, transportu lub elektroniki wpływa na naszą planetę. I co firmy mogłyby zrobić (gdyby chciały lub zostały zmuszone przez rządy i/albo konsumentów), aby zmniejszyć swój negatywny wpływ na klimat.

– Od paru lat organizujemy programy edukacji klimatycznej, w których młodzież tworzy projekty poświęcone zmianie klimatu dla swoich społeczności szkolnych i lokalnych, uczy się krytycznego myślenia i działania dla planety. Działania te pokazują, że młodzież potrafi zawalczyć o klimat, chce mieć wpływ i wykorzystywać swoją sprawczość w dobrym celu. Czasami tylko brakuje jej wiary w siebie i potrzebuje impulsu, pomysłu na to, w jaki sposób wykorzystać swój potencjał – opowiada o swoich spostrzeżeniach koordynatorka edukacyjnych projektów klimatycznych w Centrum Edukacji Obywatelskiej Marta Jackowska-Uwadizu. I dodaje, że każde skuteczne działanie zaczyna się od zrozumienia problemu.

Czy wiedzę i motywację do działania można zdobywać na TikToku?

To, że wiedzę można zdobywać wszędzie, na pewno potwierdzi Konrad Skotnicki, który popularyzuje wiedzę na TikToku pod nickiem @doktor_z_tiktoka. Postanowił on wyjaśnić swoim odbiorcom i odbiorczyniom, jak firmy wpływają na klimat i czasem nawet oszukują klientów, aby zwiększyć zyski, na przykładzie spisku żarówkowego. 100 lat temu niektóre firmy, które produkowały żarówki, doszły do wniosku, że ich produkty są za dobre. Świecą tak długo, że starczają na kilka lat. To oznacza, że klienci rzadko kupują nowe. Zaczęli więc produkować je gorszej jakości, aby świeciły przynajmniej krócej, nie bacząc na to, że taka produkcja zużywa więcej zasobów i wytwarza więcej śmieci. Influencer opowiada, że chociaż dzisiaj takie praktyki są zakazane, producenci stosują inne sztuczki, aby zwiększyć swoje zyski – uniemożliwiają naprawienie sprzętu, samodzielną wymianę baterii, szyją ubrania ze złej jakości materiałów, żeby te szybko niszczały.

Na opowieści sprzed stu lat się nie skończyło. Influencer zachęcił swoich użytkowników, żeby zastanowili się, kiedy ostatni raz zauważyli greenwashing, czyli tzw. „ekościemę” – zjawisko polegające na tym, że firmy chcą sprawiać wrażenie, że są ekologiczne, gdy tak naprawdę to przykrywka dla ich działań szkodzących planecie. I zobaczył setki odpowiedzi! Następnie przyjrzał się działalności i komunikatom trzech marek obecnych na TikToku i zachęcił użytkowników, aby razem z nim wywołali je do tablicy. Na tiktokowych profilach marki Żabka pojawiły się dziesiątki komentarzy z pytaniem, kiedy zamierza, tak jak ogłosiła, ograniczyć korzystanie z produktów w plastikowych opakowaniach. Marka Maybelline otrzymała od użytkowników pytanie, czy planuje zrezygnować z produktów pochodzących z ropy naftowej. Z kolei sklep Morele musiał tłumaczyć się z tego, dlaczego wysyła swoje produkty w niepotrzebnie dużych opakowaniach. I co z tego wynikło? Zwykłym użytkownikom TikToka udało się zmusić firmę Morele do wyjaśnień. Firma twierdzi, że… rozmiar paczek nie ma znaczenia! Czy Was przekonuje ta odpowiedź? Na szczęście młodzież jest coraz bardziej klimatycznie świadoma i nie da już sobie tak łatwo wciskać ekościemy.

Tekst: Weronika Rzeżutka-Wróblewska z Centrum Edukacji Obywatelskiej – największej edukacyjnej organizacji pozarządowej w Polsce. Przy jej wsparciu nauczycielki i nauczyciele wprowadzają do szkoły metody nauczania i tematy, dzięki którym uczennice i uczniowie angażują się w swoją edukację i lepiej radzą sobie z wyzwaniami współczesnego świata. Kampania #dotablicy odbywa się w ramach programu “1Planet4All – Razem dla klimatu!”, który jest realizowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej i finansowany ze środków Unii Europejskiej.

Korekta: Anita Głowacka (24).

Publikacja jest częścią kampanii #KlimatNaZmiany koordynowanej w Polsce przez Fundację Kupuj Odpowiedzialnie. Kampania #KlimatNaZmiany („End Climate Change, Start Climate for change #ClimateOfChange – A Pan-European campaign to build a better future for climate-induced migrants, the human face of climate change” nr CSO-LA/2019/410-153) jest współfinansowana ze środków Komisji Europejskiej oraz dotacji NIW-CRSO w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030 PROO (umowa nr 5/PROO/1b/2020).